فلسفه ورزی از راه داستان: پژوهشی در سرشت و ساختار داستان های ابن سینا

چکیده داستان یا قصه یکی از مرسوم ترین راه های انتقال مباحث فلسفی و متافیزیکی به مخاطبین است. ابن¬سینا، فیلسوف بزرگ مسلمان از پیشگامان در این زمینه می باشد. او با توجه به شرایط خاص، وجود محدودیت های بیانی و فهم مخاطبان داستان هایی را خلق کرده است. مطالعه ی این داستان ها می تواند نتایج مفیدی در آموزش و پژوهش فلسفی داشته باشد. این داستان ها شامل حیّ¬بن¬یقظان، رساله¬الطیر و سلامان و ابسال است که حاوی مضامین فلسفی و عرفانی می باشند. در این نوشتار به طور مشخص چیستی، چگونگی و چرایی طرح این داستان¬ها از سوی ابن سینا مد نظر بوده است. بر همین مبنا ضمن پرداختن به این موارد، هر داستان را در دو بخش ساختار و درون مایه تنظیم نموده و پس از شرح عناصر ادبی، به بیان مطالب و مباحث رمزیِ فلسفی و عرفانی درون مایه ی داستان ها و شرح و بسط آن ها پرداخته شده است. این سه داستان به ترتیب سه مرحله از مراحل سیر و سلوک عارف را توضیح می¬دهند که به صورت منطقی به هم مرتبط هستند و بیانگر فلسفه¬ی مشرقی ابن¬سینا می¬باشند. داستان نخست ضمن شرح مباحث فلسفی به صورت سمبلیک، القا کننده ی ملاقات با فرشته ی راهنما است و از نظر تئوریکی مسیر و موانع سیر را توضیح می دهد. داستان دوم در شرح مرحله ی عملی و قبول موانع است که سالک با گذشتن از آن ها از دام قوا آزاد گشته، لیاقت اتصال به منبع فیض و اکتساب معقولات را می یابد. در داستان سوم به آخرین مرحله ی سفر یعنی مرگ عرفانی سالک و ملحق گردیدنش به اصل حقیقی خود، پرداخته شده است. در این اثر ضمن شرح عناصر ادبی و فلسفی داستان¬ها به شرح مراحل و موانع سفر که در قالب عبارات رمزی نمود یافته¬اند پرداخته¬ شده است. واژه¬های کلیدی: ابن سینا، داستان¬های فلسفی- عرفانی، حیّ-بن¬یقظان، رساله¬الطیر، سلامان و ابسال. داستان یا قصه یکی از مرسوم ترین راه های انتقال مباحث فلسفی و متافیزیکی به مخاطبین است. ابن¬سینا، فیلسوف بزرگ مسلمان از پیشگامان در این زمینه می باشد. او با توجه به شرایط خاص، وجود محدودیت های بیانی و فهم مخاطبان داستان هایی را خلق کرده است. مطالعه ی این داستان ها می تواند نتایج مفیدی در آموزش و پژوهش فلسفی داشته باشد. این داستان ها شامل حیّ¬بن¬یقظان، رساله¬الطیر و سلامان و ابسال است که حاوی مضامین فلسفی و عرفانی می باشند. در این نوشتار به طور مشخص چیستی، چگونگی و چرایی طرح این داستان¬ها از سوی ابن سینا مد نظر بوده است. بر همین مبنا ضمن پرداختن به این موارد، هر داستان را در دو بخش ساختار و درون مایه تنظیم نموده و پس از شرح عناصر ادبی، به بیان مطالب و مباحث رمزیِ فلسفی و عرفانی درون مایه ی داستان ها و شرح و بسط آن ها پرداخته شده است.